عرق سوز یا جوش گرمایی یکی از شایع ترین مشکلات پوستی در فصل گرماست که می تواند در هر ناحیه ای از بدن ظاهر شود. با این حال، بیشترین بروز آن در نواحی همچون صورت، گردن، کمر، قفسه سینه و ران ها دیده می شود، به ویژه چند روز پس از قرار گرفتن در معرض هوای گرم و مرطوب. نوزادان معمولاً در ناحیه باسن دچار عرق سوز می شوند و کودکان نیز بیشتر در روزهای گرم و شرجی با این مشکل روبه رو هستند. علت این امر آن است که غدد عرق کودکان هنوز به طور کامل رشد نکرده اند و همچنین استفاده مداوم از پوشک می تواند شرایط را تشدید کند.
عرق سوز زمانی آغاز می شود که بدن به طور غیرعادی زیاد عرق کند، مثلاً در هوای گرم و مرطوب. این تعریق زیاد، راه را برای تجمع سلول های مرده و باکتری ها بر سطح پوست باز می کند؛ تجمعی که در نهایت باعث بسته شدن منافذ پوستی و حبس شدن عرق در زیر پوست می شود. نتیجه این فرآیند، ایجاد برجستگی های ریز و خارش دار است. زمانی که این برجستگی ها ترک می خورند و عرق آزاد می شود، ممکن است فرد احساس سوزش یا گزگز در پوست خود داشته باشد؛ حسی که نام “prickly heat” یا همان عرق سوز از آن گرفته شده است.
در این مقاله، به معرفی روش های خانگی و مؤثر برای درمان و تسکین عرق سوز خواهیم پرداخت؛ راهکارهایی ساده و قابل اجرا که می توانند به کاهش التهاب و بازیابی سلامت پوست کمک کنند.
عرق سوز چیست؟
عرق سوز یک مشکل پوستی دردناک است که معمولاً در هوای گرم بروز می کند.
از علائم رایج عرق سوز می توان به خوشه هایی از برجستگی های ریز و کوچک روی پوست تحریک شده و تغییر رنگ داده اشاره کرد. این حالت ممکن است با احساس سوزش، خارش یا گزگز همراه باشد.
عرق سوز با نام های دیگری همچون جوش گرمایی، راش تعریق یا میلیاریا روبرا نیز شناخته می شود.
اگرچه عرق سوز می تواند در هر ناحیه ای از بدن ظاهر شود، اما معمولاً در نواحی چین دار پوست مانند موارد زیر شایع تر است:
- گردن
- اطراف کشاله ران
- زیر بغل ها
این عارضه زمانی رخ می دهد که تعریق بیش از حد باعث بسته شدن منافذ پوست شود. زندگی در مناطق گرم و مرطوب خطر ابتلا به عرق سوز را افزایش می دهد. نوزادان به ویژه اگر بیش از حد لباس بپوشند، بیشتر مستعد ابتلا به این مشکل هستند.
در اغلب موارد، عرق سوز مشکل جدی ای نیست و با قرار گرفتن در دمای خنک معمولاً خودبه خود بهبود پیدا می کند. با این حال، می تواند بسیار آزاردهنده باشد و اگر تعریق بیش از حد ادامه پیدا کند، شدت آن افزایش می یابد.
در ادامه با چند روش خانگی ساده برای تسکین و درمان عرق سوز آشنا می شویم.
عرق سوز چیست؟
انواع عرق سوز شدن
عرق سوز شدن یا «مِلیاریا» زمانی رخ می دهد که مجاری عرق پوست به دلایل مختلفی مانند گرما، رطوبت بالا یا اصطکاک مسدود شوند و قطرات عرق در زیر پوست محبوس شوند. بسته به عمق و محل انسداد مجاری عرق، عرق سوز شدن به چند نوع مختلف تقسیم می شود که در ادامه به رایج ترین آن ها می پردازیم:
1. عرق سوز شدن کریستالی (Miliaria Crystallina)
این نوع عرق سوز شدن سطحی ترین شکل آن است و زمانی رخ می دهد که مجاری عرق فقط در لایه بالایی پوست (اپیدرم) مسدود شوند.
- علائم: بروز جوش های بسیار ریز و شفاف شبیه قطرات کریستالی یا مروارید روی پوست.
- احساس: معمولاً بدون خارش یا درد است و به سرعت بعد از کاهش گرما و رطوبت بهبود می یابد.
- محل: بیشتر در نواحی صورت، گردن و قفسه سینه دیده می شود.
عرق سوز شدن کریستالی
2. عرق سوز خاردار (Miliaria Rubra)
این نوع شایع ترین و شناخته شده ترین نوع عرق سوز است که در لایه های زیرین تر پوست (اپیدرم عمیق تر یا درم سطحی) ایجاد می شود.
- علائم: جوش های ریز قرمز رنگ همراه با التهاب و احساس خارش یا سوزش.
- احساس: اغلب باعث خارش و ناراحتی می شود و ممکن است پوست حالت خارش دار و تحریک شده داشته باشد.
- محل: در نواحی پوشیده شده با لباس مثل پشت، گردن و کشاله ران بیشتر دیده می شود.
عرق سوز خاردار
3. عرق سوز چرکی (Miliaria Pustulosa)
زمانی که جوش های عرق سوز ملتهب تر شده و دچار عفونت باکتریایی شوند، این نوع عرق سوز شکل می گیرد.
- علائم: جوش های چرکی یا پر از مایع زردرنگ که ممکن است اطراف آن قرمزی و تورم وجود داشته باشد.
- احساس: می تواند دردناک و تحریک کننده باشد و نیاز به درمان دارویی دارد.
- محل: معمولاً در نواحی که عرق زیادی تولید می شود یا تماس پوست با لباس و رطوبت زیاد است، دیده می شود.
عرق سوز چرکی
4. عرق سوز عمیق (Miliaria Profunda)
این نوع نادرتر و شدیدتر از انواع عرق سوز است که در لایه های عمیق تر پوست (درم عمقی) ایجاد می شود.
- علائم: ضایعات سفت و گوشتی، بدون مایع و معمولا بدون خارش شدید. پوست ممکن است کمی قرمز یا متورم باشد.
- احساس: ممکن است دردناک باشد و باعث احساس سفتی پوست شود.
- محل: بیشتر در نواحی مرکزی بدن مثل تنه دیده می شود و گاهی می تواند باعث محدودیت حرکتی شود.
عرق سوز عمیق
روش های درمان خانگی عرق سوز
این عارضه به صورت جوش های ریز، قرمز یا تغییر رنگ یافته روی پوست ملتهب دیده می شود و اغلب با خارش، سوزش یا احساس گزگز همراه است. عرق سوز معمولاً در عرض چند روز و با خنک نگه داشتن بدن بهبود می یابد، اما برخی درمان های خانگی می توانند روند بهبودی را تسریع کرده و ناراحتی پوست را کاهش دهند.
1. استفاده از کمپرس سرد
یکی از مؤثرترین روش ها برای تسکین عرق سوز، خنک کردن پوست است. می توانید یک کیسه یخ یا پارچه سرد و مرطوب را روی ناحیه دچار عرق سوز قرار دهید تا التهاب، خارش و تورم کاهش یابد.
نکته مهم: اگر از کیسه یخ استفاده می کنید، حتماً آن را درون یک حوله بپیچید و مستقیم روی پوست قرار ندهید. هر بار ۵ تا ۱۰ دقیقه آن را روی پوست بگذارید، سپس بردارید و پس از یک وقفه دوباره تکرار کنید.
2. حمام یا دوش آب خنک
استحمام با آب خنک می تواند دمای بدن را پایین بیاورد و پوست تحریک شده را تسکین دهد. استفاده از اسکراب ملایم نیز به باز شدن منافذ بسته شده کمک می کند.
3. استفاده از پنکه یا کولر
خنک نگه داشتن محیط داخلی با پنکه یا تهویه مطبوع (کولر) به کاهش تعریق و در نتیجه پیشگیری یا بهبود عرق سوز کمک می کند. در مورد افراد بستری یا کم تحرک، باید توجه شود که تمامی قسمت های بدن آن ها جریان هوای خنک دریافت کند.
استفاده از پنکه یا کولر برای درمان عق سوز صورت نوزاد
4. پوشیدن لباس نخی و آزاد
لباس های گشاد و نخی به گردش هوا کمک کرده و بدن را خنک نگه می دارند. از پوشیدن لباس های تنگ یا پارچه های مصنوعی مانند پلی استر در هوای گرم خودداری کنید.
5. استفاده از ژل آلوئه ورا
ژل آلوئه ورا خاصیت خنک کنندگی و ضدالتهابی قوی دارد. استفاده از این ژل روی نواحی عرق سوز می تواند خارش و سوزش را کاهش دهد و به تسریع روند بهبودی کمک کند.
6. قرار دادن برش های خیار روی پوست
خیار خاصیت ضدالتهابی دارد و می تواند پوست را تسکین دهد. برای بهترین نتیجه، برش های خیار سرد را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی ناحیه آسیب دیده بگذارید.
7. حمام جو دوسر
جو دوسر به دلیل ترکیبات آنتی اکسیدان و ضدالتهابی خود می تواند تحریکات پوستی را کاهش دهد. کافی ست مقداری جو دوسر (ترجیحاً جو دوسر کلوئیدی) را در آب گرم حل کرده و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن بخوابید.
8. مصرف آنتی هیستامین خوراکی
برای تسکین خارش و التهاب، می توان از داروهای آنتی هیستامین بدون نسخه مانند هیدروکسی زین یا دیفن هیدرامین استفاده کرد. توجه داشته باشید که برخی از این داروها خواب آور هستند و بهتر است شب ها مصرف شوند.
لوسیون کالامین و کرم هیدروکورتیزون
9. کرم هیدروکورتیزون
استفاده موضعی از کرم هیدروکورتیزون (بدون نسخه) یک تا دو بار در روز می تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند. با این حال، نباید از این کرم برای نوزادان در ناحیه پوشک استفاده شود.
10. لوسیون کالامین
لوسیون کالامین خاصیت ضدخارش دارد و می تواند علائم عرق سوز را تسکین دهد. از آنجا که ممکن است پوست را خشک کند، بهتر است بعد از آن از یک مرطوب کننده سبک استفاده شود.
11. سرکه سیب رقیق شده
هرچند شواهد علمی مستقیم درباره اثر سرکه سیب روی عرق سوز وجود ندارد، اما به دلیل خاصیت ضدباکتری و تنظیم PH پوست می تواند مفید باشد. یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را با یک قاشق آب سرد مخلوط کرده، با پنبه روی محل عرق سوز بمالید، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صبر کنید و سپس با آب خنک بشویید.
12. نوشیدن آب کافی
آبرسانی به بدن برای تنظیم دمای بدن بسیار مهم است. نوشیدن آب خنک (به ویژه همراه با یخ) می تواند گرمای بدن را کاهش داده و به بهبود سریع تر عرق سوز کمک کند.
نکات پیشگیرانه برای جلوگیری از عرق سوز
| توصیه | توضیح | نکته طلایی |
| استفاده از شوینده ملایم | شستن پوست با شوینده ملایم و لایه برداری هفتگی از انسداد منافذ جلوگیری می کند. | از شوینده های مخصوص پوست حساس یا کودکان برای کل خانواده استفاده کن. |
| محدود کردن فعالیت بدنی در گرما | فعالیت در هوای گرم تعریق را تشدید می کند. | اگر باید بیرون باشی، یک اسپری آب پاش خنک با خودت داشته باش. |
| حفظ وزن متعادل بدن | کاهش اصطکاک چین های پوستی با تناسب وزن به پیشگیری کمک می کند. | اگر کاهش وزن برات سخته، از پودر بچه در چین ها استفاده کن. |
| پوشیدن لباس نخی و گشاد | لباس های تنفس پذیر باعث کاهش دمای بدن می شوند. | رنگ روشن بپوش! لباس های تیره گرما رو جذب می کنن. |
| اقامت در محیط خنک | کولر یا تهویه مناسب مانع تعریق شدید می شود. | از پرده های ضخیم در روز استفاده کن تا اتاق گرم نشه. |
| نوشیدن آب کافی | آب کافی به دفع گرما و تنظیم دمای بدن کمک می کند. | یک بطری آب همیشه دم دستت باشه، حتی در خانه. |
| دست نزدن به راش پوستی | دست زدن یا خاراندن راش باعث تحریک بیشتر می شود. | ناخن ها را کوتاه نگه دار تا ناخودآگاه پوستت را زخمی نکنی. |
| پرهیز از محصولات عطردار | محصولات عطردار ممکن است پوست را تحریک کنند. | اگر عاشق عطر هستی، از عطر روی لباس استفاده کن نه روی پوست. |
| حمام روزانه با آب ولرم | استحمام منظم پوست را تمیز و خنک نگه می دارد. | چند قطره گلاب به آب وان اضافه کن، هم خنک می شی هم پوستت خوشبو می مونه. |
| خشک نگه داشتن چین های پوستی | رطوبت در چین ها باعث بروز عرق سوز می شود. | بعد از حمام با دستمال نرم یا باد سشوار (سرد) چین ها را خشک کن. |
| تغییر مکرر لباس و لباس زیر | لباس مرطوب محیط رشد باکتری هاست. | لباس نخی اضافه همیشه همراه داشته باش، مخصوصاً در سفر یا محل کار. |
| استفاده از پنکه هنگام خواب | در شب تعریق بیشتر است و جریان هوا اهمیت دارد. | پنکه را به سمت دیوار بگیر تا هوای ملایم در اتاق بچرخد و پوست خشک نشود. |
| مراقبت از نوزادان | پوست نوزاد بسیار حساس است و باید خشک و خنک بماند. | بعد از تعویض پوشک، چند دقیقه اجازه بده پوست نوزاد در هوای آزاد بماند. |
| استفاده از پد ضدتعریق | پدها به جذب رطوبت کمک کرده و از اصطکاک جلوگیری می کنند. | پدهای پارچه ای نازک را می تونی با چسب نخی پشت لباس ثابت کنی. |
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
در بیشتر موارد، عرق سوز یک مشکل پوستی خفیف و موقتی است که با خنک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت فردی، به مرور زمان و بدون نیاز به درمان پزشکی خاص، بهبود می یابد. با این حال، در برخی شرایط خاص، مراجعه به پزشک ضروری است.
اگر علائم عرق سوز شدید شده اند و پس از یک هفته بهبودی حاصل نشده، یا اگر ناحیه ی آسیب دیده دچار تورم، چرک، افزایش درد یا قرمزی شدید شده است، باید بدون تأخیر با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید. این علائم می توانند نشانه ی عفونت پوستی یا مشکلات جدی تری باشند که نیاز به درمان دارویی دارند.
در مورد نوزادان و کودکان خردسال که بیشتر در ناحیه کشاله ران دچار عرق سوز می شوند، دقت ویژه ای لازم است. اگر کودک شما علاوه بر علائم پوستی، دچار تب، گلودرد، بی قراری، درد عضلانی یا نشانه هایی مشابه سرماخوردگی یا آنفولانزا شده است، حتماً باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید. کودکان پوست حساسی دارند و هرگونه تأخیر در درمان ممکن است باعث گسترش التهاب و آسیب بیشتر به پوست شود.
نشانه هایی که مراجعه به پزشک را ضروری می کند
| 🔍 علامت هشداردهنده | توضیح |
| 🔴 افزایش تورم، درد یا قرمزی | اگر ناحیه عرق سوز شده به جای بهبود، ملتهب تر و دردناک تر می شود. |
| 💦 ایجاد ترشح چرکی یا دلمه های زردرنگ | نشانه ای از عفونت پوستی که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی دارد. |
| ⏳ عدم بهبودی پس از ۷ روز | اگر با مراقبت های خانگی، علائم ظرف یک هفته کاهش نیافتند. |
| 👶 عرق سوز شدید در نوزادان و کودکان | به ویژه اگر نواحی کشاله ران یا زیر بغل درگیر شده باشند. |
| 🌡️ تب، گلودرد یا علائم شبه آنفولانزا در کودک | ممکن است نشان دهنده یک بیماری ویروسی همراه با عفونت پوستی باشد. |
| ❌ خارش یا سوزش شدید غیرقابل کنترل | ممکن است علامت درگیری عصب های سطحی یا واکنش آلرژیک باشد. |
| 📈 گسترش سریع ضایعات پوستی به سایر نواحی بدن | نیازمند بررسی فوری توسط پزشک متخصص است. |
تماس با مشاوره آنلاین دکتر پوست و مو
نتیجه گیری
در صورتی که علائم عرق سوز شدن شما شدید است، پس از یک هفته بهبود نمی یابد یا دچار علائم عفونی مانند تورم، درد یا ترشح چرک شده اید، بهتر است هر چه سریع تر با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید.
برای مشاوره رایگان زیبایی می توانید با کلینیک زیبایی راستگو بیوتی تهرانسر تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول
چطور تعریق بیش از حد را کاهش دهیم؟
برای کاهش تعریق زیاد، استفاده از ضدتعریق های قوی که حاوی ۶ تا ۲۰ درصد آلومینیوم کلراید هستند (مثل Drysol یا Xerac AC) می تواند مؤثر باشد. همچنین پوشیدن لباس و کفش هایی از جنس الیاف طبیعی، خشک نگه داشتن پاها و انتخاب لباس متناسب با فعالیت، کمک زیادی به کنترل تعریق می کند.
علت اصلی تعریق چیست؟
تعریق مکانیزم طبیعی بدن برای خنک کردن خود است. در مواقعی که دمای بدن بالا می رود، سیستم عصبی به طور خودکار غدد عرق را فعال می کند. همچنین در شرایط استرس یا اضطراب نیز ممکن است کف دست و بدن عرق کند. در برخی افراد، اختلالی به نام هایپرهیدروز اولیه باعث فعالیت بیش ازحد غدد عرق می شود.
چه راه هایی برای مقابله با تعریق زیاد وجود دارد؟
برخی مواد غذایی مانند آب فراوان، شیر کم چرب، غذاهای غنی از کلسیم، میوه ها و سبزیجات تازه، روغن زیتون و ویتامین های گروه B می توانند با تنظیم دمای بدن و کاهش استرس، به کاهش تعریق کمک کنند.
چه غذاهایی به کاهش تعریق کمک می کنند؟
مرطوب کننده ها با حفظ رطوبت، جلوگیری از تبخیر آب، کاهش پوسته ریزی و افزایش لطافت پوست، نقش کلیدی در سلامت و زیبایی پوست ایفا می کنند.
برای قطع تعریق زیاد چه دارویی استفاده می شود؟
داروی پروپانتلین بروماید یکی از داروهای دارای مجوز برای درمان هایپرهیدروز است. داروهای آنتی کولینرژیک دیگر مانند اکسی بوتینین و گلیکوپیرونیوم بروماید نیز در برخی موارد توسط پزشک تجویز می شوند.
بعد از تعریق زیاد چگونه بدن را ریکاوری کنیم؟
برای جبران تعریق زیاد، نوشیدن آب ساده کافی است. اگر تعریق شما همراه با از دست دادن نمک زیاد باشد، بهتر است از رژیم غذایی حاوی سدیم و الکترولیت استفاده کنید تا توازن بدن حفظ شود.
چرا بعضی افراد خیلی زود عرق می کنند؟
در برخی افراد، به ویژه کسانی که به هایپرهیدروز ایدیوپاتیک مبتلا هستند، سیستم عصبی بدون هیچ دلیلی خاصی غدد عرق را بیش ازحد فعال می کند. این حالت معمولاً زمینه ارثی دارد و بدون وجود گرما یا فعالیت بدنی نیز اتفاق می افتد.